Wat ik de afgelopen jaren het meest geleerd heb is dat ik als trainingsacteur vooral het effect van het oefengesprek moet laten zien en vertellen. Dat geeft zoveel inzicht, dat mensen vaak zelf al weten wat ze bij zichzelf kunnen veranderen om wel het gewenste effect te bereiken in het contact met de ander.
Zo speelde ik een keer een leerling die door een docent werd aangesproken op zijn storende gedrag in de les. De woorden die de docent zei drongen niet tot me door omdat de manier waarop ik werd aangesproken vol irritatie en veroordeling klonk. Dáár reageerde ik op als leerling. Ik reageerde niet op wat ze zei, maar op hoe ze het zei. Mijn gedrag werd steeds tegendraadser.
Ik zette de oefening stil en legde uit wat er met mij gebeurde. “Als leerling voel ik me veroordeeld. Niet alleen op mijn gedrag, maar eigenlijk voel ik mij als mens afgekeurd. Het gaat er niet om of dat de waarheid is, het gaat er om dat ik het zo ervaar als leerling en dat maakt dat ik niet naar je luister en nog lastiger ga doen.’’ De docent begreep wat ik bedoelde. We deden de oefening opnieuw. Zonder mij te veroordelen gaf ze rustig aan wat ze van mij verwachtte en waarom. En ik, als leerling, was daardoor bereid om naar haar te luisteren.
In dit voorbeeld gaat het om een leerling. Maar de interactie is universeel. Ik maak vergelijkbare oefengesprekken mee met managers die hun medewerker geïrriteerd aanspreken, een verpleegkundige die het zuchtend gehad heeft met een ‘klagende’ patiënt, of twee collega’s onderling waarbij er weinig respect doorklinkt in het gesprek. Allemaal heel goed voor te stellen. Dat wel. Alleen bereiken ze daarmee niet wat ze willen bereiken. In plaats van dat ik naar ze luister, ga ik in mijn rol alleen maar meer in verzet. Nadat ik als trainingsacteur inzicht heb gegeven in het effect van dit (meestal per ongeluk) veroordelende gedrag zie ik mensen bewust in het rollenspel een positievere houding aannemen tegenover hun leerling, medewerker, cliënt of collega. En man oh man, wat een groot effect heeft dat dan weer op mij, welke rol ik ook speel. Ik hoef me niet meer te verdedigen en ik ben bereid om ook naar de ander te luisteren.
Ik heb ingezoomd op het effect van een veroordelende houding. Uiteraard geef ik ook het effect van alle andere vormen van gedragingen. Een oefengesprek gaat niet om de inhoud maar altijd over gedrag. Gedrag roept gedrag op. Dat wat jij doet heeft altijd invloed op de ander. En wat die invloed is leert de deelnemer in een rollenspel.
13 maart 2020